Faz I

MARMOD FAZ I

T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı 2017 yılında acil olarak Marmara Denizi Bütünleşik Modelleme Sistemi (MARMOD) Projesi-Faz I çalışmalarını ODTÜ-DBE ile başlatmıştır. Burada en önemli hedef, Marmara’da 1-boyutlu modeller yardımıyla Akdeniz’den gelen oksijenli sular ile Karadeniz ve karasal kökenli yüklerin farklı derinlik tabakalarında etkileşimlerinin anlaşılması olmuştur.

Faz I kapsamında öncelikle tarihsel veriler kurumlar arası iş birliği sayesinde toplanmış ve güncel verilerle son durum ortaya konmuştur. 2010 öncesi döneme göre son 15 yılda basende ciddi bir oksijen azalması olduğu görülmüştür. Bu çalışma ile Boğazlar sistemi ile Marmara’ya taşınan ve Marmara’dan çıkan besin yükleri de hesaplanmıştır. Ayrıca, havzalardan Marmara’ya giren besin yükleri ile beraber ilk kez Marmara Denizi’ne özgü, fiziksel ve biyojeokimyasal özelliklerini temsil eden bütünleşik bir model oluşturulmuştur.

MARMOD Faz I Projesi model sonuçları; Karadeniz’den gelen tüm kirletici kaynaklar ortadan kaldırılsa dahi Marmara Denizi dip sularının oksijensiz durum olan hipoksi eşiğini 6 yılda geçemeyeceğini göstermiştir. Karadeniz’den gelen yüklerle birlikte boğaz alt suyuna verilen kirletici kaynaklar da ortadan kaldırıldığında istenen düzeye yaklaşan bir iyileşme görülmüştür. Karadeniz’den taşınan kirleticilere bir müdahalenin söz konusu olmayacağı varsayıldığında, Marmara Denizi oksijen miktarını arzu edilen seviyelere getirmek için Marmara Bölgesi’nden taşınan karasal kirleticilerin azaltılması önceliklendirilmiştir. Marmara’yı en fazla etkileyen girdilerin karasal kaynaklı olduğu görülmüştür. Bunu sırasıyla Karadeniz’den gelen yükler ve boğaz alt suyuna yapılan atık su deşarjları takip etmiştir. Boğaz alt suyuna verilen deşarjlar konusunda da alınacak önlemlerin Marmara Denizi ekosisteminin iyileştirilmesinde önemli etkisi olacağı model sonuçlarında görülmüştür.

İstanbul öncelikli olmak üzere kentsel atıksu deşarjlarının en verimli şekilde arıtılmasına imkan verecek yatırımlar yapılması ve deşarj noktalarının Marmara’nın hassas ekosistemini en az etkileyecek şekilde seçilmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Uzun vadede yük azaltımlarına imkan verecek planlama;tarım ve gübre kullanımı yönetimi, kentsel alanlardan yüzey suyu/yağış akışı ile gelen yüklerin yönetimi ve uygulama çalışmalarının yapılması Marmara Denizi’nin ekolojik olarak sürdürülebilir yönetimi için ivedilikle alınması gereken önlemler olarak önerilmiştir.

• Sonuçlar, karasal yükler %40 oranında azaltıldığı takdirde alt sularda 6 yıl gibi bir sürede hipoksi eşiğinin üzerine çıkabileceği gösterilmiştir.
• MARMOD projesi Marmara Denizi üzerindeki havza kaynaklı besin yüklerinin en az Karadeniz’den gelen yükler kadar hatta büyük ihtimalle yaklaşık 2 kat oranında daha fazla etkili olduğuna işaret etmektedir.
• Susurluk Havzası Kuzey Marmara Havzasına göre yaklaşık iki kat TN ve TP yükü barındırmaktadır.
• Bunu sırasıyla Karadeniz’den gelen yükler ve boğaz alt suyuna yapılan deşarjlar takip etmektedir.
• Karadeniz’den gelen tüm yükler ortadan kaldırılsa dahi Marmara Denizi dip suları hipoksi eşiğini 7-8 yılda geçebilmektedir.
• Karadeniz’den gelen yüklerle birlikte boğaz alt suyuna verilen yükler beraber ortadan kaldırılınca istenen düzeye 4-5 yılda yaklaşan bir iyileşme görülmektedir.
• Karasal yüklerin azaltılması öncelikli önlem olarak öne çıkmakta yalnız boğaz alt suyuna verilen deşarjlar konusunda da alınacak önlemlerin çok etkili olacağı model sonuçlarında görülmektedir.